بهای تمام شده محصولات

بهای تمام شده محصولات: حتما برای شما هم پیش آمده که کالایی را تولید کرده اید و با این سؤال معروف رو به رو شده اید: “این محصول چقدر برای  شما هزینه داشت؟”

همانطور که از ظاهر جمله مشخص است، سؤال، دربر دارنده مفهوم “بهای تمام شده” محصول است. برای آشنایی با مفهوم “بهای تمام شده” یک کالای تولیدی، نحوه محاسبه و کاربرد آن، با ما همراه باشید.

بهای تمام شده محصولات

اصطلاح بهای تمام شده، به جهت گستردگی مفهوم آن، تعاریف متعددی دارد.

اما یکی از کامل ترین تعاریف، که دربر دارنده تمامی اهداف آن است، در ذیل به آن اشاره شده است.

حسابداری بهای تمام شده به شاخه ای از حسابداری اطلاق می شود که دارای وظایف ذیل می باشد:

• جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه
• محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات
• ارائه روش هایی در جهت کاهش بهای تمام شده تولیدات

این اقدامات، از طریق تجزیه و تحلیل گزارش ها و بررسی شیوه های تولید، امکان پذیر می شود.

شاخه اصلی بهای تمام شده

بهای تمام شده، یا به اصطلاح “حسابداری بهای تمام شده”، شاخه ای از علم حسابداری صنعتی است.

شاید برایتان سؤال پیش آید که چرا بهای تمام شده را زیرشاخه علم حسابداری صنعتی به شمار می آورند؟

برای آنکه به علت این سؤال پی ببریم، لازم است تا با هدف بهای تمام شده، آشنا شویم.

هدف بهای تمام شده، شکل دهی روش های مبتنی بر کنترل هزینه و ارزیابی موجودی ها، برای راهنمایی مدیران در راستای تصمیم گیری صحیح است.

حال وجه اشتراک آن با حسابداری صنعتی چیست؟

حسابداری صنعتی شامل حسابداری مدیریت و آن بخش از حسابداری مالی است که مربوط به هزینه یابی محصول می شود.

همانطور که در عبارت فوق مشخص است، راهبرد بهای تمام شده، ارائه روش های کنترل هزینه است که با روش هزینه یابی در حسابداری صنعتی، مرتبط است.

منظور از هزینه یابی محصول، تهیه اطلاعاتی برای تعیین بهای تمام شده محصولات ساخت یک محصول،

تعیین بهای تمام شده ارائه یک خدمت، تعیین روشی که به وسیله آن بتوان هزینه‌ها را مدیریت کرد، می باشد.

حسابداری بهای تمام شده چه کاربردی دارد؟

حسابداری بهای تمام شده محدود به یک شغل خاص نشده و همه مشاغل تولیدی، خدماتی و… می توانند از آن در جهت تشخیص سود و زیان خود، از آن بهره ببرند.

افراد شاغل، مدیران یا مسئولان، به طور خواه یا ناخواه، در هر زمانی، می توانند اقدام به بررسی هزینه تولیدات بپردازند.

حتی هنگامی که به طور ذهنی، در پی هماهنگی بین تولیدات و فروش هستید هم در واقع در حال حسابرسی تولیدات یا خدمات خود هستید.

حسابرسی بهای تمام شده، تنها محدود به مؤسسات تولیدی محدود نشده و شامل مؤسسات غیر تولیدی نیز می شود.

استفاده از حسابرسی بهای تمام شده، باعث بهبود کارایی فعالیت های مؤسسات می شود.

مؤسساتی همچون:

ادارات دولتی، شرکت های بیمه، بیمارستان ها، دانشگاه ها، مؤسسات حمل و نقل، شرکت های هواپیمایی، عمده فروشی ها، خرده فروشی ها و… نمونه هایی از این قبیل هستند.

نمونه ای قابل طرح در این زمینه، شرکت های حمل و نقل هستند.

این شرکت ها، از طریق به کارگیری حسابداری بهای تمام شده، می توانند هزینه هایی را که متوجه شرکت است را محاسبه نمایند.

مثال هایی از حسابداری بهای تمام شده محصولات

هزینه حمل و نقل یک تن بار و یا جابجایی یک مسافر در طول یک کیلومتر (که در اصطلاح، به آن تن کیلومتر یا مسافر کیلومتر گفته می شود)، نمونه هایی از این قبیلند.

نمونه ای دیگر در این زمینه، مؤسسات آموزشی، مدارس یا دانشگاه ها هستند.

مؤسسات آموزشی، با استفاده ازتکنیک ها و راه حل های موجود در حسابداری بهای تمام شده،

می توانند هزینه های استهلاک، تولیدی و آموزشی یک دانش آموز یا دانشجو را برای گذراندن یک واحد درسی در واحد ساعت یا یک ترم تحصیلی محاسبه نمایند.

از جمله مؤسسات درگیر با روش بهای تمام شده، مؤسسات خرده فروشی و عمده فروشی است.

این مؤسسات، می توانند با به کارگیری روش حسابداری بهای تمام شده، هزینه های سفارش یا فروش هر تن کالای خریداری شده یا فروش رفته را محاسبه نمایند.

سود و زیان خود را بررسی کنند و سازو کار های متناسب را برگزینند.

اصطلاحات ویژه حسابداری بهای تمام شده محصولات

هریک از علوم و زمینه ها، دارای یکسری اصطلاحات ویژه هستند که آشنایی با آنها، دروازه ورود به آن علم است و درک مفاهیم آن علم را ساده می کند.

در ادامه به تعدادی از این اصطلاحات مخص “بهای تمام شده” می پردازیم:

• هزینه یابی

اصطلاح هزینه یابی، در این زمینه، بسیار تکرار پذیر است.

مفهوم آن، محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت می باشد.

• کالای ساخته شده

اصطلاح کالای ساخته شده، شامل محصولاتی می شود که جریان تولید را به شکل کاملاًطی کرده اند و هم اکنون، برای فروش، کاملا آماده می باشند

• کالای در جریان ساخت

 همانطور که از نام کالای در جریان ساخت پیداست، به محصولات یا موجودی هایی اطلاق می شود که ساخت آنها هنوز تمام نشده باشد و در روند خط تولید قرار دارند.

• عوامل بهای تمام شده

دسته ای دیگر از عوامل، هزینه هایی است که برای ساخت محصول به مصرف می رسند و شامل مواد اولیه ، دستمزد و سایر هزینه های تولید (در اصطلاح سربار تولید) می شوند.

• تولید

واژه “تولید”، برای همه آشناست.

اما ممکن است به طور دقیق با مفهوم آن آشنا نباشیم.

تولید، عبارت است از تغییر شکل و ماهیت مواد طی مراحل مختلف به کالا، به گونه ای که پس از این تغییر شکل، مواد خام به کالای ساخته شده تبدیل شود. در واقع به شیوه ای جدید تبدیل شوند.

مثالی بارز در این زمینه، کارخانه تولید ذوب آهن است. تولیدات کارخانه ذوب آهن ، محصولاتی از قبیل تیرآهن ، ورق، نبشی و… می باشد.

بهای تمام شده محصولات چه مراحلی را طی می کند؟

• جمع آوری
• طبقه بندی
• تلخیص
• تجزیه و تحلیل
• گزارش اطلاعات

مراحل ذکر شده، به مدیریت، در عرصه برنامه ریزی ، کنترل و ارزیابی شرکت، کمک به سزایی می کند.

برنامه ریزی

همانطور که در فوق ذکر کردیم، به کارگیری بهای تمام شده محصولات باعث راهنمایی مدیریت برای برنامه ریزی می شود.

اما لازم به ذکر است تا به اهمیت برنامه ریزی، در جهت دستیابی به اهداف زیر بپردازیم.

• فرآیند تعیین اهداف
• تعیین منابع مورد نیاز
• تصمیم گیری در مورد بهترین روش استفاده از منابع

در مراحل برنامه ریزی ، حسابداری صنعتی می تواند با تهیه بودجه عملیاتی و بودجه مالی به مدیریت کمک نماید.

شاید لازم باشد با اصطلاح بودجه عملیاتی و بودجه مالی آشنا شویم.

منظور از بودجه ریزی عملیاتی، روشی است که منابع براساس اولویت امور و نتایج قابل اندازه گیری تخصیص داده می شوند.

بودجه بندی مالی، به روشی اطلاق می شود که به راهنمایی و هدایت مدیران می پردازد و همینطور اساس و مبنای نظام سرمایه گذاری و سرمایه داری است.

کنترل

از دیگر فواید به کار گیری بهای تمام شده محصولات، کنترل شرکت توسط مدیریت است.

منظور از به کارگیری کنترل چیست؟

به فعالیت های دائمی که در راستای اطمینان از دستیابی به اهداف شرکت توسط مدیریت صورت می گیرد، کنترل می گویند.

برای آنکه کنترل عملیات محقق شود، باید دائما، نتایج واقعی با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه گردند تا این دو عامل به طور هماهنگ پیش روند.

نکته مؤید، آنکه بودجه، بیانگر صحت اجرای کار می باشد و با مقایسه آن با نتایج واقعی، می توان در مورد میزان دستیابی به اهداف و کارآیی عملیات قضاوت نمود.

مقایسه برنامه ریزی و کنترل

همانطور که از تعاریف پیداست، فعالیت های برنامه ریزی، مربوط به چشم انداز آینده و فعالیت های کنترل مربوط به زمان حال می شود.

روش محاسبه قیمت تمام شده

همانطور که در فوق اشاره کردیم، محاسبه قیمت تمام شده، یکی از اساسی ترین روش های بررسی میزان سود و زیان در پایان تولید است.

محاسبه بهای تمام شده + دانلود رایگان فایل

اما نکته مهم، ذکر هزینه هایی است که در پایان تولید، برای تعیین قیمت تمام شده یک محصول، باید در نظر گرفت:

• هزینه های ثابت
• هزینه‌های متغیر
• هزینه مختلط
• هزینه‌های نیمه متغیر
• هزینه نیمه ثابت

حال برای اشنایی بیشتر با مفاهیم فوق، به شرح مفاهیم آن می پردازیم.

هزینه‌های ثابت

همانطور که از اصطلاح “هزینه های ثابت” پیداست، به اقلامی که در پی تغییر سطح فعالیت (تولید)، تغییر نمی‌کنند و در تمام سطوح فعالیت ثابت می‌مانند، زیرشاخه این دسته از هزینه ها قرار می گیرند.

یکی از نکات جالب توجه، بررسی مصداق هزینه ثابت است.

اقلام ثابت تنها اقلامی را شامل می‌شود که مربوط به امر تولید هستند و اقلامی مانند هزینه‌های اداری و فروش که در کوتاه مدت ثابت هستند
، در این زمینه مطرح نمی شود.

در تقسیم بندی اقلام ثابت، دو نوع دسته بندی مطرح می شود:

1- اقلام ثابت تعهد شده:

این شاخه از اقلام ثابت، شامل اقلامی می شود که قابل حذف نبوده و به کل تسهیلات تولیدی مربوط می‌شوند؛

از نمونه های اقلام ثابت تعهد شده، می توان به استهلاک ساختمان و کارخانه، مالیات و عوارض، اشاره کرد.

2- اقلام ثابت اختیاری:

این دسته از اقلام نیز، در بر دارنده اقلامی است که بنا به‌نظر مدیریت و بر حسب لزوم، قابل تغییر و حذف می‌باشد؛

مخارج برنامه‌های بازاریابی، هزینه های تبلیغات، مخارج مرتبط با توسعه، حقوق مدیران و مخارج تحقیق، از نمونه های مطرح شده در امر اقلام ثابت اختیاری است.

هزینه‌های متغیر

دسته دیگر، اقلامی است که به طور مستقیم و به تناسب تغییر سطوح فعالیت، افزایش یا کاهش پیدا می‌کنند و نسبت تقریباً ثابتی بین این اقلام و مقدار تولید را می توان یافت.

اقلام متغیر را به سه دسته تقسیم می کنند. همچون:

• دسته اول، شامل :مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار ساخت (شامل هزینه های ثابت در طول تولید) است.
• دسته بعدی، هزینه‌های توزیع و فروش است که متوجه شرکت است.
• و نهایتا، هزینه‌های اداری و تشکیلاتی است.

مثال هایی در این زمینه، ملزومات اداری، بخش‌هایی از بهای آب، برق، سوخت و غیره است که در طول روند تولید، متوجه شرکت است.

یکی از مسائل حائز اهمیت در این زمینه، آگاهی از اصطلاح “اقلام قابل اندازه گیری”، به عنوان جایگزینی مناسب برای اصطلاح “اقلام متغیر بهای تمام شده” است.

علت آن، دست باز مدیران در ارتباط با اعمال محدودیت یا تصمیم گیری در ارتباط با برخی اقلام در شرایط حساس است.

هزینه‌های مختلط

 دسته ای از اقلام، شامل مواردی می شود که گرایش خاص و یا الگوی مشخصی برای تحلیل ندارند.

همانطور که بیان شد، هزینه های مختلط، الگوی مشخصی ندارند.

به همین علت، برای تسهیل کار مدیران، در راستای تجزیه و تحلیل، اقلام مختلط را به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می‌کنند.

در زمینه هزینه های مختلط تعیین قیمت تمام شده، نکته قابل ذکراین است که، بسیاری از اقلام بهای تمام شده دارای ویژگی اقلام مختلط هستند.

یعنی بخشی ثابت و بخش دیگری متغیر می‌باشند. مانند: مخارج برق، آب، سوخت، نگهداری و دستمزد غیرمستقیم.

هزینه نیمه‌متغیر

دسته ای دیگر، هزینه نیمه متغیر است که این نوع هزینه‌ها با افزایش سطح تولید، اضافه می‌شود اما روند رشد آن، با یک نسبت ثابت افزایش نمی یابد.

هزینه های نیمه متغیر را به جهت گستردگی آن، به دو دسته ی ذیل، تقسیم می کنند:

1- اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت با نسبت نزولی در هزینه‌های یک واحد اضافه می‌شوند.

یعنی میزان افزایش بهای تمام شده برای هر واحد اضافی کمتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی قبلی ایجاد گردیده است.

2- اقلامی که بر اثر افزایش میزان فعالیت، به طور صعودی افزایش می یابد.

در واقع، میزان افزایش بهای تمام شده برای یک واحد اضافی، بیشتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی ما قبل ایجاد گردیده است.

هزینه‌های نیمه‌ثابت

هزینه‌های نیمه ثابت، هزینه هایی هستند که با افزایش حجم فعالیت، به صورت پلکانی و متناوب افزایش می یابند.

نمونه ای بارز در این زمینه، افزایش تعداد دانشجویان در یک دانشگاه است.

افزایش تعداد دانشجویان، به مراتب، دارای نتایجی همچون: افزایش هزینه های استهلاک، هزینه تولیدات وهزینه های ثابت است.

منظور از هزینه تولیدات، هزینه ایجاد ساختمان ها، کلاس های دانشکده و… است.

هزینه استهلاک نیز همانطور که مشخص است، شامل تمامی هزینه هایی است که در طی استفاده از امکانات دانشگاه، متوجه مدیریت دانشگاه است.

فرمول بهای تمام شده

حال که با لزوم بکار گیری بهای تمام شده در روند محاسبه کالای تولیدی و خدماتی آشنا شدیم، برای محاسبه اجزای تولید، نیازمند فرمول و شیوه ای صحیح هستیم که در ذیل به آن اشاره خواهیم کرد:

• خرید خالص

برای محاسبه خرید خالص در روند تولید، از فرمول زیر بهره می گیریم:

خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسری های خرید)

• موجودی کالای آماده برای فروش

موجودی کالای آماده برای فروش، یکی از ارکان حیاتی در زمینه ارائه اقلام به مشتریان و نهایتا جلب رضایت آنها است که برای محاسبه آن، متخصصان این علم، روش هایی را ارائه داده اند؛ همچون فرمول ذیل:

موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص

• بهای تمام شده محصولات فروش رفته

بهای تمام شده کالای فروش رفته، از جمله عواملی است که مبین میزان حجم فروش تولیدات در پایان دوره است. برای محاسبه آن از فرمول زیر، می توان بهره گرفت:

بهای تمام شده کالای فروش رفته= موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره

• موجودی کالای پایان دوره

همچنین برای تعیین موجودی کالای پایان دوره، جهت برنامه ریزی های آینده، می توان از فرمول زیر بهره جست:

موجودی کالای پایان دوره = موجودی کالای تعدادی در انبارها که قابل شمارش باشد * بهای هر کالا

نتیجه گیری

به کارگیری بهای تمام شده، امری حیاتی و در عین حال کاربردی برای مدیران و افراد صاحب شغل می باشد.

نرم افزار بهای تمام شده ترازپویش، یک انتخاب کامل و بی نقص برای مدیریت کسب و کار شماست.

سیستم بهای تمام شده | TarazPouyesh

همه ما به طور روزمره پس از تولید محصولی خاص، به بررسی ابعاد سود و زیان

آن می پردازیم تا نتیجه فعالیت خود را مبنی بر سوددهی یا ضرردهی آن، بررسی کنیم.

در این زمینه، راه حل ها و دسته بندی هایی در جهت تسهیل امر بررسی بهای تمام شده، صورت گرفته که به آنها پرداختیم.

اصطلاحات موجود در این زمینه را در جهت درک سریعتر مطالب بررسی کردیم.

مراحل طی شده توسط بهای تمام شده محصولات  را بررسی کردیم و نهایتا به بررسی روش محاسبه و ارائه فرمول هایی جهت محاسبه بهای تولید شده پرداختیم.