کنترل کیفیت محصول و اهمیت آن در صنایع

کیفیت، واژه‌ای جامع است که به مفاهیم مختلفی اشاره دارد. کنترل کیفیت محصول یکی از این مباحث است.

مطابقت محصول با الگوها و استانداردهای موجود، مطابقت آن با نیازهای مشتریان،

ثبات و نداشتن پراکندگی در ویژگی‌ها، کارایی و عملکرد مناسب و همچنین طول عمر بالا هر یک، جنبه‌های مختلف کیفیت محصول را نشان می‌دهند.

کیفیت محصولات پیش از تولید، حین تولید و پس از تولید توسط بخش کنترل کیفیت ارزیابی و بررسی می‌شود.

در مراحل مختلف کنترل کیفیت محصول بر اساس استانداردهای موجود مورد بازرسی قرار می‌گیرد

و در صورت مشاهده عیب، علل به وجود آمدن آن مشخص و اصلاح خواهند شد.

محصولی که بدون در نظر گرفتن استانداردها تولید می‌شود، محصولی بی‌کیفیت است و  ارزش کارخانه را پایین می‌آورد.

در عصری که کیفیت، حرف اول را می‌زند و شرایطی رقابتی حاکم است،

برای داشتن مشتریان بیشتر و موفقیت بالاتر،

کنترل کیفی از مهم‌ترین عوامل تولید در صنایع است.

این مفهوم، به تولید محصولاتی با قیمت هر چه مناسب‌تر در کنار کارایی و عملکرد بالا با استفاده از منابع موجود اشاره دارد.

کیفیت چیست؟

کیفیت یک کالا بر اساس ویژگی‌ها و خصوصیات آن مشخص خواهند شد.

جهت تعیین کیفیت باید کالا از جهت مختلفی مورد بررسی قرار گیرد که مهمترین این جوانب عبارتند از:

کارایی:

مشتریان متناسب با نیاز خود کالا را خریداری می‌کنند.

خریدار ابتدا نیاز خود را مشخص کرده و وابسته به آن محصولی که توانایی برطرف کردن احتیاجات وی را داشته باشد انتخاب می‌کند.

کارایی و میزان رفع نیاز کالا با درجه‌بندی کیفیت آن رابطه مستقیم دارد.

قابل اعتماد بودن:

احتمال آسیب زدن به کاربر و سالم ماندن کالا حین کار یکی از دیگر موارد مهمی است که کارایی یک محصول را مشخص می‌کند. به این ویژگی کالا قابل اعتماد بودن می‌گویند.

طول عمر:

خریدار انتظار دارد تا در قبال هزینه‌ای که می‌پردازد کالای خریداری شده تا سال‌ها برای وی عمر کند.

هر چه عمر یک کالا بیشتر باشد، کیفیت مطلوب‌تری خواهد داشت.

قابلیت تعمیر:

سرویس‌دهی و خدمات پس از فروش یک کالا از جمله مزایایی است که کیفیت را نشان می‌دهد.

خریدار در قبال داشتن گارانتی و پشتیبانی تعمیر و تعویض کالا اغلب هزینه‌ای می‌پردازد

و با تکیه بر پشتیبانی نگران از دست دادن سرمایه خود نیست. داشتن گارانتی و خدمات پس از فروش مشتری را از خرید خود مطمئن می‌کند.

کالایی که از سوی سازنده ضمانت شده باشد، ارزش خرید بالاتری دارد.

ظاهر زیبا:

یکی از مهم‌ترین عواملی که در جلب نظر مشتریان تاثیر بسیاری دارد، زیبایی و ظرافت ظاهری کالا است. درخشش و زیبایی از عوامل موثر در کیفیت هستند.

امکانات اضافی:

محصولاتی که امکاناتی اضافه مانند استفاده از خدمات شرکت یا تخفیف در هنگام خرید در کنار خود داشته باشند

و یا ویژگی‌های کاربردی آن‌ها در مقایسه با محصولات رقیب بالاتر باشد، نظر مشتریان را جلب خواهند کرد.

سابقه کیفیت:

مشتریان اغلب محصولاتی را ترجیح می‌دهند که سابقه کیفی طولانی مدتی داشته باشند.

در صورتی که کالاهای تولیدی یک برند در طول سال‌ها طول عمر و کارایی مناسبی داشته باشند، کارخانه مشتریانی وفادار خواهد داشت.

مطابقت با استانداردها:

همراه با محصول همواره جدول مشخصات و ویژگی‌های آن نیز ارائه می‌شود.

کیفیت یک کالا در صورتی تضمین شده است که کارایی و عملکرد محصول با تمامی موارد ذکر شده در برگه مشخصات مطابقت داشته باشد.

در صورتی که این مطابقت وجود نداشته باشد کالا کیفیت مناسبی ندارد و مشتریان خود را راضی نخواهد کرد.

کنترل کیفیت و اهمیت آن در صنایع

کنترل کیفیت محصول چیست؟

اصول، قوانین و دستورالعمل‌هایی وجود دارد که کارشناسان یک کارخانه می‌بایست با تکیه بر آن‌ها یک محصول را از تمامی جهات مورد بررسی قرار دهند.

به این اصول و قوانین اصطلاحات کنترل کیفیت محصول یا Qualty Control گفته می‌شود.

کنترل کیفیت محصول یا Quality Control

ابعاد، شکل ظاهری، استاندارد بودن اندازه‌ها، رنگ، استحکام و سایر جوانب از جمله مواردی هستند که در کنترل کیفیت محصول مورد بررسی قرار می‌گیرند.

کنترل کیفیت که مهم‌ترین بخش در صنایع تولیدی محسوب می‌شود،

آزمون‌‌های مختلفی دارد و وابسته به نوع محصول، مواد اولیه، امکانات موجود، بودجه مالی و خط تولید نوع آن انتخاب خواهد شد.

با انجام آزمون‌ مورد نظر یا اندازه‌گیری محصول و مقایسه آن با استانداردهای موجود می‌توان کیفیت آن را مشخص کرد.

آزمون‌های کنترل کیفیت محصول را با توجه به استانداردهای معتبر جهانی و صنعتی مانند ASTM، ANSI، API، ISO و … بررسی می‌کنند.

در میان این استانداردها، معتبرترین استاندارد ASTM است که استانداردی جامع با پوشش‌دهی تمامی زمینه‌های صنعتی است.

مدیریت کیفیت | TarazPouyesh

روند تولید صعودی با کنترل کیفیت محصول

کنترل کیفیت اولین بار تنها با بازرسی و جداسازی قطعات معیوب از قطعات سالم آغاز شد،

اما این جداسازی و تشخیص مانع از تولید قطعات معیوب نمی‌شد؛

در نتیجه بخشی با هدف کنترل کیفیت در سازمان ایجاد شد. با تولید انبوه محصولات،

نیاز به کنترل کیفیت آماری با استفاده از یک نمونه که معرف تمام محصولات است به وضوح مشاهده می‌شد.

در نتیجه با استفاده از جداول به خصوص و روش‌ کنترل کیفیت محصول آماری، بازرسی محصولات آغاز شد. با کمک بخش کنترل کیفیت روند تولید صعودی است و می‌تواند کیفیت محصولات تولیدی را تضمین کند؛

زیرا محصولاتی با ویژگی‌های پایدار تولید خواهد شد.

در بررسی کیفیت یک محصول، کارشناسان علاوه بر بررسی عیوبی که محصول دارد،

به دنبال منشا عیب نیز هستند تا با برطرف کردن آن از بروز مجدد عیوب جلوگیری کنند.

عدم کنترل کیفیت محصولات، تعهدات سازنده را زیر سوال می‌برد و زمان، هزینه و استراتژی تولید آن‌ها را بی‌ارزش می‌کند.

علل اهمیت کنترل کیفیت محصول

کنترل کیفیت که به اختصار QC نیز خوانده می‌شود از جهات مختلفی در تولید اهمیت دارد.

با در نظر داشتن کنترل کیفی محصولات می‌توان راندمان کاری را افزایش داد و شرایط کاری را نیز بهبود بخشید.

وظایف کارگران با کمک کنترل کیفیت ثابت می‌شود. استانداردسازی محصولات و پیش‌بینی ارزش و تعیین قیمت رقابتی از دیگر مزایای کنترل کیفیت محصول هستند.

در صورتی که کیفیت محصول مشخص باشد قیمت‌گذاری آن بر اساس ارزش کالا به آسانی انجام خواهد شد.

روحیه همبستگی بالاتر با کنترل کیفیت محصول

در صورتی که کنترل کیفیت به یک فعالیت با اهمیت در کارخانه تبدیل شود،

کارکنان و کارگران کارخانه به کیفیت توجه ویژه‌ای خواهند داشت و تمام تلاش خود را برای تولیدی منحصر به فرد به کار می‌گیرند.

در این صورت کارکنان روحیه همبستگی بالاتری خواهند داشت و بین مدیران و کارکنان روابطی با درک و صمیمیت بالاتری شکل خواهد گرفت.

هنگامی که همه برای تولید محصول دست به دست هم دهند،

روشی بهینه برای تولید محصولات مشخص خواهد شد که تمام خواسته‌های مدیران و کارکنان را برآورده می‌کند.

با یافتن این روش، هزینه‌های بازرسی و رفع عیوب در آینده و هزینه‌های تولید تا حد زیادی کاهش خواهد یافت.

ضایعات تولید هر روز کمتر از دیروز می‌شوند و منابع و تجهیزات موجود به بهترین شکل ممکن به کار گرفته خواهند شد.

تولید محصولات با کیفیت اعتماد مشتریان را جلب می‌کند.

کیفیت در حقیقت جذب کننده مشتری است و در دراز مدت باوفاترین مشتریان را برای صنایع به ارمغان می‌اورد.

با بررسی محصول و مطابقت آن با استانداردهای اجباری با روند صحیح تولید می‌توان آشنا شد.

برای کاهش هزینه‌ها باید میان نوع محصول، استفاده از آن و خطرات احتمالی مصرف آن،

آگاهی از کیفیت محصول و زمینه‌های مختلفی که کیفیت را افزایش می‌دهند به عنوان پارامتر‌های مهم برآورد هزینه، حد بهینه‌ای را مشخص کرد.

روش‌های کنترل کیفیت محصول

کنترل کیفیت در دو روش اصلی کنترل کیفیت آماری و بازرسی انجام می‌شود. هر یک از این روش‌ها خود مراحل مختلفی دارند.

کنترل کیفیت بازرسی رایج‌ترین روش کنترل کیفیت محصول است که در آن ابتدا محصول مورد بازرسی قرار می‌گیرد. بازرسی محصول در انتهای تمامی مراحل تولید بر روی محصول آماده شده انجام می‌شود.

پس از این مرحله فرآیند تولید محصول به منظور اطمینان از کیفیت مواد مصرفی، دستگاه‌ها، تجهیزات و روش تولید، بازرسی می‌شود.

در گام آخر بازرسی‌های انجام شده خود مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند تا نقاط دقیق مشکل در فرآیند تشخیص داده شده و رفع شوند.

کنترل کیفیت آماری روشی پیشرفته‌‌تر است که اغلب در صنایع پیوسته و صنایعی که در مقیاس انبوه محصول تولید می‌کنند کاربرد دارد.

این روش کنترل کیفیت بر نقاط داده آماری، نمونه‌گیری و احتمالات تکیه دارد.

در کنترل کیفیت آماری پس از نمونه برداری بر اساس استانداردی مشخص، نمونه‌ای به عنوان شاهد کل جمعیت مشخص شده و تحلیل آن انجام می‌شود.

برای پیش‌بینی خصوصیات محصول از چارت‌های کنترل و نتایج تحلیل نمونه استفاده می‌شود.

در نهایت با توجه به این چارت‌ها نقاط انحراف اصلاح شده و دلایل بروز انحراف و روش‌های رفع آن مشخص می‌شوند.

ابزارهای کنترل کیفیت محصول

متناسب با محصول تولیدی، نوع صنعت و جهات مورد نظر برای بررسی، ابزارهای مختلفی برای کنترل کیفیت محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرند که کولیس، خط کش، ورنیه و ارتفاع سنج از انواع آن‌ها هستند.

در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت هر سازمانی دستگاه‌ها و تجهیزات مختلفی وابسته به آزمون‌های در نظر گرفته شده وجود دارند. دستگاه کشش، سختی سنج و غیره از انواع این تجهیزات هستند.

به طور کلی هفت ابزار اولیه برای تعیین کیفیت محصول وجود دارد که با تحلیل آن‌ها می‌توان درجه کیفیت را مشخص کرد.

چک لیست‌های کنترل کیفیت محصول:

تمامی موارد مورد نیاز برای مشخص کردن جنبه‌های مختلف برای تحلیل کنترل کیفیت محصول در این لیست‌‌ها آورده می‌شوند.

نمودار استخوان ماهی:

با استفاده از این نمودار عیوب خاصی که در ماده، دستگاه، روش و نیروی انسانی وجود دارد مشخص می‌شود.

چارت کنترل:

چارت کنترل برای بررسی مسیر فرآیند و با استفاده از کنترل‌گرها الزامی است.

طبقه بندی:

اطلاعات ریز و درشتی که در دسترس قرار می‌گیرند، جداسازی می‌شوند و با طبقه‌بندی آن‌ها جزئیات عیوب در هر زمینه به خصوص مشخص می‌شود.

چارت پارتو:

مسائل و دلایل عیوب به منظور تمرکز بر روی مشکلات بزرگ‌تر باید با تحلیل بصری و با استفاده از یک نمودار میله‌ای انجام شود.

هیستوگرام کنترل کیفیت محصول:

برای مشخص کردن اینکه یک عیب با چه فاصله‌ای در محصولات بروز می‌دهد باید از یک نمودار رایج میله‌ای به نام هیستوگرام استفاده کرد.

جدول پراکندگی:

روابط میان متغیرها در یک جدول پراکندگی با استفاده از ترسیم داده‌ها در مختصاتی دو محوره مشخص می‌شود.

با استفاده از این ابزارها می‌توان اطلاعات موجود درباره فرآیند را بهبود و توسعه داد. میان اجزای مختلف سیستم و افراد درگیر ارتباط بهتری برقرار کرد.

تغییرات لازم را در فرآیند ایجاد کرد و در خصوص کیفیت با سایر کارمندان به یک نتیجه واحد رسید.

وظایف کارشناسان کنترل کیفی در کنترل کیفیت محصول

کارشناسان کنترل کیفیت، از جمله مهم‌ترین افراد هر سازمانی هستند.

آنها با در نظر داشتن دستورالعمل‌های بازرسی کنترل کیفی باید نمونه را مورد بررسی قرار داده،

عیوب کالا، دلایل بروز و روش‌های رفع آن‌ها را مشخص کنند و در نهایت متریال و فرآیند تولید را بهبود ببخشند.

یک کارشناس کنترل کیفیت با ابزارهای مختلف کنترل کیفی مثل چک لیست‌ها، استانداردها و غیره سروکار دارد و برای بهبود روند تلاش می‌کند. موارد زیر، معمول‌ترین وظایف یک بازرس کنترل کیفیت است:

• مطالعه لیست مشخصات و برنامه کاری
• نظارت بر فرآیند تولدی جهت اطمیتان از استانداردهای مورد نظر
• بررسی، اندازه‌گیری و آزمایش متریال مورد استفاده و محصول تولیدی
• بازرسی محصول و رد یا تایید آن
• گزارش نتایج بازرسی کنترل کیفیت به مسئولین مرتبط

کارشناسان کنترل کیفیت باید به تولید و روند آن، تحقیق، بررسی و بهبود علاقه داشته باشند

و با داشتن نهایت دقت و تمرکز فرآیندها و جزئیات را بررسی کنند. در حل مساله و کار تیمی مهارت داشته باشند و کارها با نظم بالایی پیش ببرند. کارشناس کنترل کیفیت به منابع اطلاعاتی، منابع انسانی مصوب، کامپیوتر و تجهیزات وابسته نیاز دارد. کار وی نیاز به صبر و حوصله و پیگیری مسائل مختلف دارد.

کارشناس کنترل کیفی باید با اعتماد به نفس باشد و توانایی تصمیم گیری، رهبری و سازماندهی داشته باشد.

تسلط به کامپیوتر، اینترنت و نرم‌افزارهای کنترل کیفیت از الزامات این شغل است. مهارت سخنوری، اشنایی با استانداردهای صنعت و تسلط به دانش مورد نیاز روز در خصوص کیفیت نیز برای هر کارشناس کنترل کیفیت الزامی است.

جمع بندی

هر سازمان و کارخانه بدون وجود بخش کنترل کیفیت در حقیقت ناقص است.

در نبود بخش کنترل کیفیت کارخانه نمی‌تواند محصولات خود را با تضمین تولید به مشتریان ارائه کند

و از ایرادات فعالیت خود بی‌خبر است. با بازرسی و کنترل کیفیت محصولات و آگاهی از مشکلاتی که پیش از تولید،

حین تولید و پس از تولید محصول کارخانه با آن‌ها مواجه خواهد شد می‌توان این مشکلات را رفع و کیفیت محصول را به یک حد بهینه رساند.