بسیاری از کارکنان در ایران هنوز آگاه نیستند که «عیدی» و «سنوات» جزو حقوق قانونی و الزامی آن‌هاست، نه یک هدیه یا لطف شخصی کارفرما. این دو حق قانونی به قدری اهمیت دارند که در صورت عدم پرداخت، کارفرما می‌تواند با پیگرد قانونی مواجه شود. با این وجود، هر سال افراد زیادی به دلیل ناآگاهی از قانون یا ابهام در نحوه محاسبه، از دریافت این مبالغ محروم می‌شوند یا حتی نمی‌دانند زمان دقیق پرداخت آن‌ها چه موقع است.
در این مقاله از ترازپویش، قصد داریم با زبانی ساده و بر اساس آخرین قوانین کار، توضیح دهیم که عیدی و سنوات دقیقا چیست، چه کسانی مشمول آن می‌شوند، نحوه محاسبه آن چگونه است و اگر کارفرما از پرداخت این مبالغ خودداری کند، چه راهکارهایی برای احقاق حق وجود دارد. هدف ما این است که شما با دانش کافی، جلوی تضییع حتی یک ریال از حقوق خود را بگیرید.
سنوات چیست و چرا پرداخت می‌شود؟
سنوات یا مزایای پایان خدمت، مبلغی است که کارفرما موظف است بر اساس قانون کار، در پایان هر سال کاری یا هنگام قطع همکاری به کارگر یا کارمند پرداخت کند. فلسفه این پرداخت، قدردانی از سال‌های خدمت و ایجاد یک پشتوانه مالی برای فرد پس از پایان همکاری است.
مطابق ماده ۲۴ قانون کار، میزان سنوات معادل یک ماه آخرین حقوق ثابت برای هر سال سابقه کار است. در صورتی که مدت همکاری کمتر از یک سال باشد، این مبلغ به صورت تناسبی محاسبه می‌شود. روش پرداخت نیز می‌تواند به دو شکل باشد:
-
پرداخت سالانه در پایان هر سال کاری
-
تسویه کامل در زمان خاتمه قرارداد یا پایان همکاری
دریافت منظم سنوات، در کنار مزایای دیگری مانند بیمه تکمیلی یا بیمه عمر، می‌تواند به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای دوران بازنشستگی یا شرایط خاص زندگی عمل کند.
عیدی چیست و چه کسانی مشمول آن می‌شوند؟
عیدی، نوعی پاداش سالانه است که کارفرما موظف است بر اساس قانون کار و مصوبات هیئت وزیران، به مناسبت پایان سال و فرارسیدن نوروز به کارکنان خود پرداخت کند. این حق قانونی شامل تمام کارگران مشمول قانون کار می‌شود، بدون توجه به نوع قرارداد (دائمی، موقت یا پاره‌وقت).
بر اساس قانون:
-
مبلغ عیدی باید حداقل معادل دو برابر و حداکثر سه برابر حداقل دستمزد مصوب همان سال باشد.
-
اگر حقوق فرد بیشتر از حداقل دستمزد باشد، همچنان سقف پرداخت سه برابر حداقل حقوق است.
-
برای کارکنانی که کمتر از یک سال کار کرده‌اند، عیدی به نسبت مدت کار محاسبه می‌شود.
تفاوت بین «حق سنوات» و «پایه سنوات» چیست؟
در قوانین کار ایران، دو اصطلاح حق سنوات و پایه سنوات وجود دارد که هرچند نامشان شباهت دارد، اما کارکرد و زمان پرداخت آن‌ها متفاوت است. شناخت این تفاوت‌ها به کارکنان کمک می‌کند تا حقوق قانونی خود را بهتر پیگیری کنند.
حق سنوات یا مزایای پایان خدمت، مبلغی است که کارفرما در زمان قطع همکاری، بازنشستگی، استعفا یا اتمام قرارداد، بر اساس سابقه کار پرداخت می‌کند. این مبلغ معادل یک ماه حقوق پایه برای هر سال سابقه کاری است و معمولاً در پایان کار به‌صورت یکجا تسویه می‌شود.
در مقابل، پایه سنوات یک مزایای ماهانه است که پس از گذشت یک سال از اشتغال در همان کارگاه، به حقوق فرد اضافه می‌شود. هدف آن جبران کاهش ارزش دستمزد در طول زمان و ایجاد انگیزه برای ادامه همکاری است. این مبلغ هر ماه همراه با حقوق پرداخت می‌گردد و ارتباط مستقیمی با پایان همکاری ندارد.
برای درک بهتر، در جدول زیر تفاوت‌های کلیدی بین این دو را آورده‌ایم.
| ویژگی | حق سنوات | پایه سنوات |
| زمان پرداخت | در پایان دوره کاری یا قرارداد | ماهانه همراه با حقوق |
| شرایط دریافت | از روز اول کاری تعلق میگیرد | پس از یک سال سابقه کار |
| نحوه محاسبه | معادل یک ماه حقوق پایه به ازای هر سال خدمت | مبلغ ثابت روزانه تعیین‌شده توسط وزارت کار |
| مشمولیت بیمه و مالیات | مشمول بیمه و مالیات نیست | مشمول بیمه و مالیات می‌شود |
| تأثیر بر حقوق بازنشستگی | تأثیرگذار است | معمولا تاثیری ندارد |
به طور خلاصه، حق سنوات مبلغی است که کارفرما در پایان همکاری به‌عنوان پاداش و قدردانی از سال‌های خدمت کارگر پرداخت می‌کند. در مقابل، پایه سنوات مبلغی ثابت است که هر ماه با هدف جبران سابقه کاری و افزایش حقوق به دریافتی کارگر اضافه می‌شود.
نحوه محاسبه حق سنوات
مطابق قانون کار و مقررات بیمه تأمین اجتماعی، محاسبه حق سنوات به شکل زیر انجام می‌شود:
به زبان ساده، برای هر سال سابقه کاری، معادل یک ماه از آخرین حقوق ثابت فرد به‌عنوان حق سنوات پرداخت می‌شود. اگر سابقه کمتر از یک سال باشد، مبلغ به همان نسبت محاسبه خواهد شد.
مثلاً اگر کارگری تنها ۶ ماه سابقه داشته باشد، نصف آخرین حقوق ماهانه‌اش را به‌عنوان سنوات دریافت می‌کند.
محاسبه عیدی؛ حداقل و حداکثر
قانون کار برای محاسبه عیدی کارگران دو بازه مشخص در نظر گرفته است:
برای افرادی که کمتر از یک سال مشغول به کار بوده‌اند، محاسبه عیدی بر اساس فرمول زیر انجام می‌شود:
عیدی برای کارکرد کمتر از یک سال = (حقوق ماهانه × تعداد ماه‌های کارکرد) ÷ 12 × (2 یا 3)
در این فرمول، عدد ۲ برای حداقل عیدی و عدد ۳ برای حداکثر عیدی لحاظ می‌شود.
شرایط تعلق سنوات و عیدی به کارکنان
سنوات؛ پاداش پایان خدمت
سنوات یا مزایای پایان خدمت، به همه کارگران و کارمندان مشمول قانون کار تعلق میگیرد و بر اساس مدت کارکرد محاسبه می‌شود؛ حتی اگر کمتر از یک سال در کارگاه فعالیت کرده باشند. کارگرانی که همکاری‌شان پایان می‌یابد، در صورت واجد شرایط بودن می‌توانند علاوه‌بر سنوات، از مزایایی مانند بیمه بیکاری هم استفاده کنند.
عیدی؛ پاداش سالانه
عیدی نیز شامل تمام کارکنان مشمول قانون کار می‌شود، اما استثناهایی دارد. برای مثال، دانشجویان یا دانش‌آموزانی که صرفاً به‌طور موقت در تابستان کار می‌کنند، یا افرادی که تحت پوشش بیمه زنان خانه‌دار یا مشاغل آزاد هستند، از سنوات سالانه بهره‌مند نمی‌شوند.
مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره بدون قرارداد کاری هم مشمول این مزایا نیستند، مگر آنکه علاوه‌بر سمت مدیریتی، شغل موظفی با قرارداد کار داشته باشند.
زمان و نحوه پرداخت
سنوات معمولاً در پایان سال کاری یا هنگام قطع همکاری پرداخت می‌شود. عیدی نیز طبق عرف و قانون، پیش از تعطیلات نوروز به کارکنان داده می‌شود. کارفرمایان موظف‌اند این مبالغ را در زمان مقرر بپردازند.
معافیت مالیاتی سنوات
براساس بند ۵ ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، حق سنوات از مالیات معاف است. این معافیت شامل مواردی مانند بازنشستگی، خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استفاده‌نشده نیز می‌شود.
پرداخت دقیق و به‌موقع عیدی و سنوات، علاوه‌بر رعایت قانون، حس امنیت شغلی و رضایت کارکنان را افزایش می‌دهد
آیا عیدی مشمول بیمه و مالیات می‌شود؟
عیدی یا پاداش پایان سال، تا سقف مشخصی از مالیات معاف است. طبق بند ۱۰ ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، این معافیت برابر با یک‌دوازدهم میزان معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده ۸۴ است.
برای نمونه، اگر معافیت سالانه ۱,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد، عیدی تا سقف ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال معاف از مالیات خواهد بود. هر مبلغی بالاتر از این حد، مشمول مالیات طبق نرخ‌های ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شود.
الزام قانونی پرداخت سنوات؛ پشتوانه مالی کارکنان
سنوات یا مزایای پایان خدمت، یک تعهد قانونی برای کارفرماست. پرداخت نکردن آن نه‌تنها تخلف از قانون کار محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند جریمه و پیگرد قانونی به همراه داشته باشد. هدف این مزایا، حمایت مالی از کارگر پس از پایان همکاری و قدردانی از تلاش‌های اوست.
پرداخت به‌موقع و کامل سنوات، علاوه‌بر رعایت قانون، حس امنیت و رضایت بیشتری در میان کارکنان ایجاد می‌کند.
اگر کارفرما سنوات را نپرداخت، چه باید کرد؟
در صورت امتناع کارفرما از پرداخت حق سنوات، کارگران می‌توانند مراحل زیر را دنبال کنند:
-
مذاکره مستقیم – ابتدا با گفت‌وگو (شفاهی یا کتبی) موضوع را مطرح کنید. گاهی مشکل از محاسبه یا سوء‌تفاهم است.
-
ارسال اظهارنامه رسمی – در صورت بی‌نتیجه ماندن مذاکره، از طریق دفاتر خدمات قضایی اظهارنامه‌ای به کارفرما ارسال کنید.
-
ثبت شکایت در اداره کار – اگر همچنان پرداختی انجام نشد، به اداره کار و رفاه اجتماعی مراجعه و شکایت ثبت کنید تا پرونده بررسی شود.
-
هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف – در صورت عدم توافق، پرونده به این هیئت‌ها ارجاع و رای لازم‌الاجرا صادر می‌شود.
-
مراجعه به دادگستری – اگر هر طرف به رای صادره اعتراض داشته باشد، امکان طرح دعوا در مراجع قضایی وجود دارد.
مشاوره با یک وکیل یا کارشناس حقوق کار، می‌تواند روند پیگیری را ساده‌تر و سریع‌تر کند.
سوالات متداول
۱. سنوات چیست؟
سنوات، مزایای پایان خدمت است که کارفرما در پایان هر سال کاری یا هنگام قطع همکاری، بر اساس مدت خدمت به کارکنان پرداخت می‌کند.
۲. پایه سنوات چیست و چه فرقی با حق سنوات دارد؟
پایه سنوات مبلغی ماهانه است که به حقوق اضافه می‌شود تا سابقه کار جبران شود، ولی حق سنوات در زمان پایان همکاری به‌صورت یکجا پرداخت می‌شود.
۳. آیا سنوات به کمتر از یک سال تعلق میگیرد؟
بله، حتی اگر کارکرد کمتر از یک سال باشد، مبلغ سنوات به نسبت مدت خدمت محاسبه و پرداخت می‌شود.
۴. چه کسانی مشمول دریافت عیدی و سنوات نیستند؟
دانشجویان، دانش‌آموزان یا افرادی که به‌صورت موقت یا پروژه‌ای فعالیت می‌کنند و قرارداد کاری مشمول قانون کار ندارند، معمولا این مزایا را دریافت نمی‌کنند.
۵. سنوات و عیدی پس از چند ماه تعلق میگیرد؟
این مزایا به نسبت مدت کارکرد در همان سال محاسبه می‌شود و حتی پس از چند ماه کار نیز قابل پرداخت است.
۶. عیدی چگونه محاسبه می‌شود؟
میزان عیدی بین دو تا سه برابر حداقل دستمزد مصوب همان سال است و برای کارکرد کمتر از یک سال، به نسبت مدت کار محاسبه می‌شود.
سخن پایانی؛ حقوقی که باید جدی گرفته شود
سنوات و عیدی، فقط پاداش یا لطف کارفرما نیستند؛ بلکه حقوقی قانونی‌اند که نقش مهمی در رفاه و انگیزه کارکنان دارند. سنوات، پشتوانه مالی دوران پس از اشتغال است و عیدی، پاداشی برای یک سال تلاش و فرصتی برای شروع سال جدید با انگیزه بیشتر.
در ترازپویش، ما با ارائه نرم‌افزارهای جامع و خدمات مشاوره رایگان، به شما کمک می‌کنیم تا محاسبه و مدیریت پرداخت عیدی و سنوات را دقیق و بدون خطا انجام دهید. همچنین می‌توانید نسخه دمو نرم‌افزار را رایگان تست کنید تا مطمئن شوید هیچ حقی از کارکنانتان نادیده گرفته نمی‌شود.
